Niet alleen in de televisie- of sportwereld raken mensen beschadigd door grensoverschrijdend gedrag van trainers en coaches. Ook tijdens beroeps(bij)scholingen, bedrijfstrainingen en trainingen voor persoonlijke ontwikkeling lijden mensen onder grensoverschrijdend gedrag van trainers. Juist een situatie die bedoeld is om te leren en ontwikkelen, wordt voor sommigen een traumatische ervaring door teveel macht en te weinig zelfreflectie en empathie van de trainer.
Grensoverschrijdend trainersgedrag
‘Wat zullen we eens over jou zeggen… Je bent een soort heks met die cowboylaarzen, paarse rok, dat ontplofte haar en arrogante hoofd’, zei een trainer tegen een vrouw die voor de groep moest gaan staan om ‘feedback’ te leren ontvangen. ‘Kom allemaal eens hier om te ruiken, zij stinkt naar zweet, angstzweet’, riep een opleider tegen de groep, voordat hij een demonstratie ging doen met een van hen. Dergelijke publieke vernederingen doen wat met een mens.
Ook traumatiserend was het voor de vrouw in de rouw, bij wie de troostende houding van de trainer veranderde in een seksueel eisende. Net als voor degenen die zich niet op de blote huid wilden of konden laten aanraken en voor de dwingende keuze werden gesteld: meedoen of vertrekken. En voor de vrouw die tijdens een oefening volkomen onverwachts intiem betast werd door de trainer.
Macht, plicht en bewondering
Wat werkt grensoverschrijdend gedrag in leersituaties in de hand? Een trainer of opleider heeft rolmacht, hij wordt gezien als de autoriteit. Om iets te leren dienen de mensen in de groep zich naar hem en naar het nieuwe open te stellen. Het trekken van een grens door een deelnemer wordt vaak gekaderd als ‘weerstand’, waar diegene zich overheen dient te zetten om zich te kunnen ontwikkelen. Zo ontstaat er druk om iets te doen of te laten gebeuren dat niet goed voelt.
Ook het verplichte karakter van bepaalde leersituaties is een bron van macht voor de trainer. Denk aan werknemers die van hun werkgever een training moeten doen. Of aan professionals die voor hun accreditatie een opleiding succesvol moeten afronden. Hoe gemakkelijk vertrek je wanneer een trainer over je grens is gegaan, als je daarmee mogelijk je bron van inkomsten verliest?
Veel trainers worden graag bewonderd en veel mensen hebben de neiging hun ‘leermeester’ te bewonderen. In deze dynamiek kan het zijn dat de groep de trainer op een voetstuk zet en al zijn gedrag kadert als terecht en zinvol. ‘Je zult het wel nodig hebben gehad’, was de reactie van een medecursist toen een vrouw vertelde over de hardheid die zij ervaren had bij de trainer.
Kwetsbaar opstellen vraagt om veiligheid
In trainingen dient men zich ‘kwetsbaar’ op te stellen om zich te kunnen ontwikkelen. Dat kan alleen goedgaan als de leeromgeving veilig is. Hiervoor is het nodig dat een trainer zich bewust is van zijn rolmacht en daar verantwoordelijkheid voor neemt. Dat kan hij doen door regelmatig stil te staan bij zijn eigen drijfveren, emoties en (de effecten van) zijn gedrag en door zich open en empathisch op te stellen. Dan krijgt hij inzicht in wat zich afspeelt in het contact tussen hem en de mensen in zijn groep en bij de mensen van binnen. Als hij zichzelf ook nog een beetje weet te relativeren, kan er een gelijkwaardig intermenselijk contact ontstaan, binnen de ongelijkwaardigheid die voortkomt uit de rolverdeling.
De praktijk wijst uit dat sommige trainers hier echter niet toe bereid of in staat zijn. Schroom als deelnemer dan ook niet om in te grijpen of te vertrekken als de trainer een grens overschrijdt. Want als gedrag eruitziet als grensoverschrijdend en voelt als grensoverschrijdend, dan is het grensoverschrijdend gedrag en raken er mensen beschadigd. Laten we er samen voor zorgen dat dit stopt.
Wat kunnen we eraan doen?
De genoemde voorbeelden komen uit mijn onderzoek naar grensoverschrijdend gedrag in trainingen en opleidingen. Deze en meer ervaringen zijn te lezen in mijn onlangs verschenen boek ‘Relationele verleidingen – empathisch begeleiden van groepen’.
Graag kom ik een lezing, workshop of training geven voor jouw organisatie of netwerk, zodat er meer bewustwording ontstaat over hoe mensen onbewust beschadigd raken in trainingen en hoe we dat kunnen voorkomen. Bel me gerust om af te stemmen: 06 24772669
Ben je trainer, opleider of (team)coach en wil je jezelf ontwikkelen op het relationele aspect van je werk? Dan beveel ik je de Leergang Zes Houdingen van harte aan. Daarin ervaar en doorleef je wat in mijn boeken Wisselende contacten en Relationele verleidingen beschreven staat.