Een paar weken geleden postte ik op Linkedin een oproep voor deelnemers aan trainingen, die het gevoel hebben beschadigd te zijn geraakt. Er meldden zich al snel een zestal mensen. Met hen heb ik uitgebreide telefoongesprekken gevoerd.
In dit artikel deel ik enkele van hun ervaringen met je. Ik doe dat zoveel mogelijk beschrijvend, zoals zij het mij verteld hebben, en dus nog zonder er zelf diepgaande analyses of conclusies aan te verbinden.
Misschien ben je zelf trainer en zijn een of meerdere van de beschreven situaties herkenbaar voor je. Dan zou ik ook heel graag jouw verhaal horen. Hoe ervaar je dit als trainer? Op grond van welke visie?
Zo doen we gezamenlijk onderzoek naar wat er kan gebeuren in het contact tussen deelnemers en trainers. En ontwikkelen we met elkaar inzichten in wat wel en wat niet effectief is. Zo leveren we een mooie bijdrage aan de verdere professionalisering van elkaar en het vak van trainer.
De situaties
De geïnterviewden vertelden veelal uit zichzelf over hun gevoelens en interpretatie van de situatie, zoals: ‘De trainer heeft zijn machtspositie gebruikt om mij kapot te maken’. Vervolgens heb ik met open, concretiserende vragen steeds een zo objectief mogelijk beeld geprobeerd te krijgen van wat er tijdens de training gebeurde: ‘Wat gebeurde er precies?’, ‘Wat deed de trainer?’, ‘Wat zei hij toen?’, etcetera.
Een deelnemer vertelde: ‘Je moest een lange tijd in stilte voor de groep zitten en alleen de trainer mocht wat zeggen. Ik voelde me onzeker, zat te schuiven op mijn stoel en lachte maar wat. De trainer begon ‘vragen’ op me af te vuren: ’Vind je het grappig? Waarom doe je altijd zo stoer? Je hebt een schild om je heen. Je hebt boosheid in je, waarom laat je die er niet uit?’. Hij ging maar door en door en ik voelde me steeds kleiner worden. Alsof ik weer terug in de klas was, dat gepeste meisje. Ik weet nog dat ik dacht: ‘Hé, zie je nou niet dat ik kwetsbaar ben?! Ik laat mijn ziel en zaligheid zien en jij maakt mij kapot hier voor de groep.’
In een ander verhaal moest de deelnemer voor de groep staan om te leren feedback te ontvangen. De trainer nam het voortouw: ‘Wat zullen we eens over jou zeggen… Je bent een soort heks met die paarse laarzen, zwarte kleding, dat rare haar en arrogante hoofd.’ De deelnemer vertelde dat ze kapot ging van binnen en is ‘uitgecheckt’, dat ze ‘haar ziel naar een andere plek verplaatste’. Zoals ze dat altijd doet als ze zich bedreigd voelt.
In een training voor coaches kreeg een deelnemer achter elkaar en op felle toon een hele rits kritische feedback van de trainer: ’Wat doe je nu? Je moet meer stil blijven staan. Je gaat voorbij aan de gevoelens van de coachee. Je zegt teveel tegelijk.’ En nog meer uitspraken van deze strekking. Door de strakke blik en felle toonzetting van de trainer voelde het aan ‘alsof ik door de meester berispt werd. Ik voelde me een prutser en ook weer even een klein jongetje.’
Een van de geïnterviewden vertelde dat ze getuige was hoe – tijdens een in-company training – een andere deelnemer door twee trainers tegelijk voor de groep ‘gecoacht’ werd. De vrouw werd een kwartier lang intens ondervraagd – doorgezaagd – over haar chronische depressiviteit. ‘Wat levert het je op, die depressiviteit? Waarom wil je uit het gesprek stappen? Vlucht je altijd?’, vroegen de heren. De vrouw in kwestie zei na afloop dat ze zich beschadigd voelde. Vooral doordat het zo publiekelijk was. Ze zei te ervaren dat er een wond opengetrokken was, die op dat moment niet geheeld kon worden.
Een andere geïnterviewde was zelf medetrainer, toen haar collega opeens een deelnemer begon ‘uit te foeteren’. De deelnemer bracht een casus in en vertelde erbij dat hij vroeger bij een grote, welbekende organisatie had gewerkt. De trainer stond op en begon in hoog tempo ‘vragen’ aan de casusinbrenger te stellen: ‘Wie denk je wel dat je bent? Hoezo moet je noemen dat je bij die organisatie hebt gewerkt?’, Wat is dit voor een ego?, Je vind jezelf zeker heel wat?’. De geïnterviewde zei dat ze zó verbijsterd was over het gedrag van haar collega, dat ze niets deed. Ze was in een soort shock. De samenwerking met deze man is hierna gestopt en ze voelt zich nog altijd schuldig dat ze niet voor de casusinbrenger is opgekomen: ‘De man bracht een casus in, stelde zich kwetsbaar op en vervolgens gaat een trainer tegen hem tekeer. Mannetjesputterswerk. Vreselijk.’
Na het kritische moment
Op mijn vraag of de beschadigde deelnemer het er later met de trainer over heeft gehad en of er een herstel heeft plaats gevonden, antwoordden de meesten van niet. Slechts één geïnterviewde kreeg in een nagesprek te horen van de trainer dat hij misschien iets te hard was geweest.
Een van de trainers reageerde, nadat de deelnemer hem had aangegeven zich slecht te voelen over het gebeuren: ’Zo leer je, want je kunt pas iets leren als je echt iets voelt. Slaap er nog een nachtje over, morgen zie je het helder.’ Dit had een negatief effect op haar gevoel van zelfvertrouwen gehad, bekende de geïnterviewde me.
De meeste deelnemers waren niet in staat geweest om er met de trainer over te praten en hadden zich emotioneel en soms ook fysiek teruggetrokken uit de verdere training.
De deelnemers
Ongetwijfeld heeft het ook iets met mijn netwerk te maken, maar degenen die op mijn oproep reageerden, waren bijna allen mensen die zelf ook werkzaam zijn als professionele begeleider. Ze hebben heel wat zelfonderzoek gedaan naar aanleiding van deze trainingservaring: ‘Wat had ik anders moeten doen?’, ‘Waarmee heb ik de trainer getriggerd, waardoor hij zo tegen mij tekeer ging?’, ‘Ben ik nou het gekkie hier?’.
Een andere overeenkomst was dat ze zeiden zich heel open en kwetsbaar opgesteld te hebben in de training, omdat ze graag veel wilden leren. Ze hadden het gevoel dat de trainer deze kwetsbaarheid niet zag, eigenlijk dat de trainer hen überhaupt niet echt zag. Een deelnemer vertelde: ‘Ik voelde me voor schut staan voor de groep, maar vooral heel onbegrepen door de trainer’. En een ander: ‘Ik voelde me niet gehoord en gezien, niet gerespecteerd’.
De meesten vertelden dat ze zich niet veilig voelden en dat in de training een oude overlevingsstrategie geactiveerd werd: een schild of pantser, waarmee ze zichzelf probeerden te beschermen. Daaronder voelden ze zich klein en kwetsbaar.
Verschillende geïnterviewden vertelden dat anderen hen vaak zien als een sterke persoonlijkheid. Zo had de trainer hen vermoedelijk ook ervaren, dachten ze.
Naam en prijskaartje
Enkele geïnterviewden hebben zichzelf meer dan eens afgevraagd waarom ze niet eerder een grens getrokken hebben. Behalve de verbijstering en shock – de ‘freeze’– waren er ook andere verklaringen.
Een aantal vertelden dat de trainers – of het trainingsbureau – bekend zijn en een goede naam hebben. En dat de trainer boeken heeft geschreven. ‘Dan verwacht je professionaliteit en ga je ervan uit dat het wel klopt wat zo’n trainer doet. Het duurt dan even voordat je doorkrijgt dat wat er gebeurt echt niet goed voor je is’.
Ook het prijskaartje maakte dat sommige deelnemers zich open bleven stellen naar de trainer. ‘De training kostte 6000 euro, die ik zelf betaalde, dus ik wilde er wel veel uithalen.’ En: ‘Het was de eerste dag van een nogal kostbare driedaagse training. Dan stap je niet zomaar op’.
Trainers en co-trainers
In de onderzochte situaties was er steeds sprake van een mannelijke (hoofd)trainer, een keer van twee mannen, een keer een man en een vrouw (waarbij de vrouw hier de geïnterviewde is) en in enkele gevallen van een vrouwelijke co-trainer.
Doorvragend op wat de co-trainers deden tijdens het kritische moment, wist geen van de geïnterviewden daar antwoord op. De co-trainers waren voor hen niet zichtbaar aanwezig geweest.
De geïnterviewde vrouw, die samen met een man training gaf, vertelde dat ze niet ingegrepen had, omdat ze zelf overvallen was door het gedrag van haar medetrainer (‘in shock’), zoals ik al eerder schreef.
Eigen terugblik
Sommige geïnterviewden hebben hun eigen analyse gemaakt van wat er nou gebeurde tussen hen en de trainer: ‘Het was een gevecht geworden om wie de sterkste was. De trainer had mogelijk moeite met mijn positie als actieve deelnemer die veel bijdraagt en die gewaardeerd werd door de mededeelnemers’. ‘De trainer was niet afgestemd op waar ik in zat, noch op de situatie.’ ‘De trainer activeerde oud trauma, maar deed er vervolgens niets mee’. ‘De trainer intimideerde mij, denk ik, omdat hij zich door mij geïntimideerd voelde. Ik kom sterk over en onderzoek alles en neem niet zomaar iets aan.’
Een aantal vertelden spontaan wat ze van de ervaring geleerd hadden: ‘Ik vraag zorgvuldig toestemming en stem af hoe het met een deelnemer of coachee gaat.’ ‘Ik spring er nu – soms letterlijk – tussen als ik zoiets in een training zie gebeuren’. ‘Zeker in een in-company training moet je zorgvuldig omgaan met de kwetsbaarheid van deelnemers en niet dieper graven dan nodig is.’ ‘Ik sta nu langer stil bij de emoties van mijn coachee en bij wat er tussen ons gebeurt’.
Tja, de geïnterviewden zeggen te hebben geleerd van deze ervaring, maar is dat nou dankzij of ondanks de trainer?
En verder
Tot zover het verslag van de eerste gesprekken. Laat het me weten als jij ook ervaringen hebt, die passen in dit onderzoek. En zeker ook als je die vanuit de positie van de trainer wilt delen. Ik interview je er graag over.
Natuurlijk kun je hieronder ook je reactie geven op wat je zonet gelezen hebt. Ik hoop op veel interactie, zodat het onderwerp gaat leven en we er met elkaar weer iets wijzer van worden. Het artikel heb ik ook op Linkedin geplaatst en daar heb ik al interessante reacties mogen ontvangen.